Phó Chánh án TANDTC Nguyễn Văn Tiến báo cáo tại phiên họp
Trình bày Tờ trình tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Luật Tư pháp người chưa thành niên, Luật Phá sản và Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án, Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Tiến cho biết: Tòa án nhân dân tối cao (TANDTC) đã tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội về 28 vấn đề trong đó có nhiều nội dung quan trọng về việc thành lập Tòa án chuyên biệt thuộc Trung tâm tài chính quốc tế; thẩm quyền giải quyết phá sản, thẩm quyền giải quyết các vụ việc liên quan đến sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ; thẩm quyền của Chánh án Tòa án nhân dân (TAND) các cấp, kiện toàn nhân lực, nâng cao chất lượng đội ngũ thẩm phán…
Giải trình một số vấn đề lớn, Phó Chánh án TANDTC Nguyễn Văn Tiến cho biết, về ý kiến đề nghị giao TAND cấp tỉnh có thẩm quyền xét xử sơ thẩm quyết định hành chính, hành vi hành chính của Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh; giải quyết yêu cầu hủy phán quyết trọng tài thương mại, bắt giữ tàu bay, tàu biển, vụ án có tính chất phức tạp hoặc yếu tố nước ngoài; TAND tối cao thấy rằng việc chuyển giao toàn bộ thẩm quyền xét xử theo thủ tục sơ thẩm đối với các loại vụ án hành chính, vụ việc dân sự, kinh doanh, thương mại, lao động, phá sản cho TAND khu vực đã được thể hiện trong Đề án "Tiếp tục sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy TAND bảo đảm hoạt động hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp trong thời kỳ mới", được Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư thông qua. Do vậy, TAND tối cao đề nghị được giữ nguyên như dự thảo.
Về thẩm quyền giải quyết yêu cầu hủy phán quyết trọng tài, TAND tối cao đã dự thảo sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 36 Bộ luật Tố tụng dân sự theo hướng "Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định Tòa Kinh tế thuộc một số TAND khu vực có thẩm quyền giải quyết yêu cầu hủy phán quyết trọng tài, đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc; phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ của Tòa Kinh tế thuộc một số TAND khu vực đối với yêu cầu hủy phán quyết trọng tài, đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc."
Liên quan đến ý kiến đề nghị nghiên cứu, quy định theo hướng: TAND khu vực có thẩm quyền xét xử vụ án hành chính là Tòa án nơi cơ quan, người có thẩm quyền ra quyết định hành chính, có hành vi hành chính. TAND tối cao cho biết việc quy định các loại khiếu kiện hành chính khác nhau thuộc phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ của các TAND khu vực khác nhau là nhằm bảo đảm hài hòa, hợp lý giữa các mục tiêu tạo điều kiện thuận lợi cho người dân trong việc tiếp cận công lý, tham gia tố tụng tại Tòa án; khả năng tham gia tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền cũng như tạo điều kiện thuận lợi cho các bên tham gia tố tụng trong việc tiếp cận, thu thập tài liệu, chứng cứ để giải quyết vụ án.
Ngoài ra, nêu quan điểm về ý kiến đề nghị rà soát Luật Tư pháp người chưa thành niên để đảm bảo việc thay đổi thẩm quyền của Tòa án sẽ hạn chế tác động tiêu cực đến người chưa thành niên trong việc thực hiện các biện pháp xử lý chuyển hướng thi hành án hoặc thủ tục tố tụng đặc thù dành cho đối tượng người chưa thành niên. TAND tối cao khẳng định việc thay đổi thẩm quyền xét xử của TAND không ảnh hưởng đến các chính sách nhân văn, đặc thù đối với người chưa thành niên được quy định trong Luật Tư pháp người chưa thành niên. TAND tối cao cho biết đã phối hợp chặt chẽ với cơ quan thẩm tra và các cơ quan liên quan rà soát các quy định của Luật để cập nhật, bổ sung, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, khả thi của hệ thống pháp luật.
Trình bày Báo cáo thẩm tra về nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng nêu rõ Thường trực UBPLTP cơ bản tán thành với các nội dung đã được TANDTC tiếp thu, chỉnh lý như thể hiện trong dự thảo Luật.
Về phân định lại thẩm quyền của TAND giải quyết, xét xử vụ việc dân sự, vụ án hành chính, Thường trực UBPLTP tán thành với việc chỉnh lý các quy định về phân định lại thẩm quyền của các Tòa án nhân dân. Theo đó, TAND khu vực có thẩm quyền sơ thẩm tất cả các vụ việc dân sự, vụ án hành chính và thực hiện nhiệm vụ khác thuộc thẩm quyền của Tòa án; TAND cấp tỉnh có thẩm quyền phúc thẩm tất cả các vụ án, vụ việc của TAND khu vực chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng cáo, kháng nghị; giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định của TAND khu vực đã có hiệu lực pháp luật bị kháng nghị; TANDTC giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định của TAND cấp tỉnh đã có hiệu lực pháp luật bị kháng nghị.
Liên quan đến thẩm quyền của Tòa chuyên trách TAND khu vực, Tòa chuyên trách TAND cấp tỉnh (sửa đổi, bổ sung Điều 36, Điều 38 Bộ luật Tố tụng dân sự, bổ sung Điều 31a Luật Tố tụng hành chính; sửa đổi, bổ sung Điều 8 Luật Phá sản), tiếp thu ý kiến của ĐBQH, Thường trực UBPLTP đã phối hợp TANDTC và các cơ quan chỉnh lý dự thảo Luật để bảo đảm rõ ràng, minh bạch hơn về thẩm quyền của các Tòa chuyên trách. Trong đó, giao UBTVQH quy định cụ thể Tòa Sở hữu trí tuệ, Tòa Phá sản thuộc một số TAND khu vực; quy định phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ của Tòa Sở hữu trí tuệ, Tòa Phá sản thuộc một số TAND khu vực.
Để thống nhất với nội dung tiếp thu, chỉnh lý tại dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, cơ quan chủ trì soạn thảo đề xuất sửa đổi, bổ sung Điều 36 của Bộ luật Tố tụng dân sự quy định Tòa Kinh tế thuộc một số TAND khu vực (do UBTVQH quy định) có thẩm quyền hủy phán quyết của Trọng tài thương mại. Về nội dung này, Thường trực UBPLTP đã báo cáo cụ thể, thuyết minh từng phương án trong Báo cáo ý kiến về việc tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân. Căn cứ kết luận của UBTVQH, Thường trực UBPLTP sẽ tiếp tục phối hợp với TANDTC để nghiên cứu, chỉnh lý dự thảo Luật.
Về hiệu lực thi hành, dự thảo Luật quy định việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tư pháp người chưa thành niên có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2026. Thường trực UBPLTP nhận thấy, Luật Tư pháp người chưa thành niên có một số quy định có lợi cho người chưa thành niên có hiệu lực kể từ ngày Luật được công bố (ngày 20/12/2024), do đó, đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, rà soát quy định về hiệu lực thi hành trong dự thảo Luật để bảo đảm thống nhất.
Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định đánh giá cao tinh thần làm việc của cơ quan chủ trì soạn thảo và cơ quan thẩm tra dự thảo luật. Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cơ bản nhất trí với nội dung Tờ trình và Báo cáo ý kiến về việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Luật Tư pháp người chưa thành niên, Luật Phá sản và Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án. Liên quan đến thẩm quyền hủy phán quyết của Trọng tài thương mại, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đề nghị thực hiện lấy phiếu ý kiến của Đại biểu Quốc hội và tiếp thu theo ý kiến đa số.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định đề nghị Tòa án nhân dân tối cao phối hợp với Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tiếp tục phối hợp với các cơ quan có liên quan nghiên cứu, tiếp thu tối đa các ý kiến, hoàn thiện dự thảo luật, đảm bảo tính đồng bộ trong hệ thống pháp luật, trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 9./.
Hải Liên
